Van hype naar herijking: AI maakt nieuw juridisch werk mogelijk, maar kent ook risico’s. Wat betekent dit voor de rol van bedrijfsjuristen en advocaten?
AI in de juridische praktijk: van hype naar herijking
Waar AI een paar jaar geleden nog vooral experimenteel leek, is het inmiddels een technologie die juristen en bedrijfsjuristen niet meer kunnen negeren. AI-systemen worden steeds beter in het verwerken van teksten, het genereren van conceptdocumenten en het ondersteunen van onderzoek. De verwachting is bovendien dat AI zich de komende jaren verder zal ontwikkelen en steeds meer taken kan overnemen die nu nog mensenwerk zijn. Wie er nu niet mee leert werken, loopt het risico de boot te missen.
Tussentijdse evaluatie van een techniek in volle ontwikkeling is lastig. Toch kunnen we inmiddels enkele voorzichtige conclusies trekken uit onze eigen ervaringen met AI.
AI biedt nieuwe mogelijkheden
Naast het feit dat AI nu al eenvoudig werk kan overnemen, zoals samenvatten en redigeren, maakt AI ook dingen mogelijk die voorheen nauwelijks haalbaar waren. Een concreet voorbeeld uit de eigen praktijk illustreert dit. Recent moesten wij een cliënt verdedigen in een procedure waarin werd gesteld dat zijn algemene voorwaarden ongebruikelijk en onredelijk waren. Met behulp van AI konden we binnen een paar uur een overzicht samenstellen van de voorwaarden die concurrenten wereldwijd hanteren, in uiteenlopende talen. Zo konden we aantonen dat de branche over de hele wereld vergelijkbare voorwaarden hanteerde. Zonder AI was dit werk niet mogelijk geweest, of in ieder geval niet zo snel.
Beperkingen blijven zichtbaar
AI is echter nog niet bruikbaar voor het strategische of echt inhoudelijke juridische werk. De kwaliteit van de output is te wisselend. Hallucinaties, overtuigend klinkende maar feitelijk onjuiste antwoorden, komen nog te vaak voor en zijn vaak alleen te herkennen als je de materie echt goed beheerst. Een AI die bijvoorbeeld de belangrijkste lessen uit een arrest opsomt, geeft meestal deels correcte antwoorden, maar kan ook een volledig nieuwe overweging introduceren of verkeerd verwijzen naar bestaande passages. Voor een advocaat of jurist is dat bijzonder risicovol. Ook missen AI-systemen vaak net de kern van een vraag. Het is daarom geen vervanging van jarenlange ervaring en het vermogen om belangen, strategie en nuance te wegen. De menselijke factor blijft cruciaal.
Herijking van de juridische dienstverlening
Tegelijkertijd is duidelijk dat AI alleen maar beter zal worden. Juridische afdelingen en advocatenkantoren zullen zich daarom moeten afvragen waar hun toegevoegde waarde ligt. Als de business of de cliënt met een AI-tool al een eind kan komen bij het analyseren van contracten of het begrijpen van regelgeving, wat voegt de jurist of advocaat dan nog toe? Dit vraagstuk is overigens niet nieuw: ook de komst van internet maakte juridische kennis breder toegankelijk. Dat heeft het werk van de jurist weliswaar veranderd, maar de vraag naar juridische dienstverlening niet verminderd. Integendeel.
Onze verwachting is dan ook positief. AI kan de diensten van advocaten en bedrijfsjuristen verder verbeteren. Binnen de tijd of het beschikbare budget kunnen juristen zinniger werk doen. Ze kunnen zich profileren als de senior adviseur die de laatste check doet en bijstuurt aan het begin of het eind, of die betere diensten levert in minder tijd. Ook zien we mogelijkheden waarin de tech-savvy juristen met AI hun dienstverlening zodanig optimaliseren dat de cliënten of business dat in veel mindere mate zelf hoeven te doen. Hierdoor komt de controle weer terug bij de jurist, wat ook bijdraagt aan de beheersing van de risico’s. Hierin ligt wel een duidelijke opdracht voor de juristen: wie nu de handschoen oppakt, kan straks het verschil maken.
Werk aan de winkel
De komende jaren zullen we ongetwijfeld verdere stappen zien, niet alleen door technologische vooruitgang, maar ook door de juridische kaders die zich ontwikkelen. Met de recente inwerkingtreding van de AI Verordening is duidelijk dat wetgever en toezichthouder het belang van betrouwbare en transparante AI onderstrepen. Voor de juridische sector betekent dit een dubbele uitdaging en kans: leren werken mét AI, én zorgen dat de inzet van AI zelf voldoet aan de nieuwe verplichtingen. Werk aan de winkel dus.
