Smart contracts een populaire term die in één adem genoemd wordt met blockchain en artificial intelligence. Wat is een smart contract, waar biedt het oplossingen voor en is een smart contract ook daadwerkelijk slim? Een korte beschouwing.
Wat zijn smart contracts? De term smart contract ziet niet op een traditioneel contract maar wordt gebruikt om computercode mee aan te duiden waarmee een bepaald proces wordt geautomatiseerd; op het moment dat X gebeurt, wordt instructie Y uitgevoerd. Toegepast op een contractuele relatie betekent dit dat zodra aan bepaalde voorwaarden is voldaan (X gebeurt), de hieraan gekoppelde prestatie (instructie Y) automatisch wordt uitgevoerd. Partijen zijn na het sluiten van een smart contract niet langer afhankelijk van elkaar om aan hun verplichtingen te voldoen.
Een voorbeeld van een eenvoudig smart contract is een opdracht aan de bank om maandelijks een automatische overschrijving te doen. Op het dat moment een nieuwe maand begint (X1) en er voldoende saldo aanwezig is (X2) dan zal de bank automatisch geld overmaken (Y).
De afgelopen jaren zijn met behulp van distributed ledger technology en de daarop gestoelde blockchain oplossingen bedacht om smart contracts veiliger en betrouwbaarder te maken. Deze technologieën bewerkstelligen dat bepaalde informatie, die partijen als vaststaand beschouwen, onveranderbaar is doordat de verificatie daarvan niet afhankelijk is van de partijen zelf (in het voorbeeld: een of meer banken), maar decentraal gebeurt (via de blockchain).
Zowel de spelregels tussen partijen als de informatie die benodigd is voor de uitvoering van de overeenkomst kunnen in de code worden vastgelegd. Hierdoor kunnen de prestaties onder de overeenkomst geautomatiseerd worden uitgevoerd waarbij verificatie via de blockchain plaatsvindt. Medewerking van de wederpartij onder een overeenkomst of verificatie door een trusted third party is dan niet langer nodig.
Wat bieden smart contracts? Het resultaat van een succesvol smart contract is efficiëntie. Partijen zullen in mindere mate afhankelijk zijn van derden, zoals adviseurs bij de totstandkoming, maar ook rechters en deurwaarders bij de handhaving. Ook uit compliance oogpunt bieden smart contracts voordelen. Zo kan ook de toepasselijke regelgeving in de computercode worden verwerkt. De transactie kan dan tijdens de gedecentraliseerde verificatie worden afgewezen en vindt dan niet plaats (bijvoorbeeld op het moment de waarde van een hypotheekportefeuille niet langer in een acceptabele verhouding staat tot de waarde van de onderliggende zekerheden).
Waarom zijn smart contracts smart? Met smart in smart contracts doelt men op de vorm in plaats van de inhoud van contracten. Een smart contract is in juridische zin niet anders dan een normaal contract: een meerzijdige rechtshandeling, waarbij een of meer partijen jegens een of meer andere een verbintenis aangaan welke tot stand komt door middel van aanbod en een aanvaarding.
Reguliere contracten worden smart omdat bij de uitleg en uitvoering allerlei omstandigheden kunnen worden meegewogen. Bij een digitaal smart contract is dat lastig. Bij zware en complexe overeenkomsten is het moeilijker te bepalen welke spelregels in computercode moeten worden vastgelegd. Als een smart contract te rigide is, hoe kan dan worden ingegrepen als de uitvoering niet in lijn is met de intenties en verwachtingen van partijen (laat staan de redelijkheid en billijkheid)? Als oplossing zou een smart contract kunnen voorzien in een ‘escape’ door menselijk ingrijpen toe te laten. Echter de vraag is dan hoeveel toegevoegde waarde een smart contract dan nog heeft.
Momenteel bieden smart contracts dan ook vooral voordelen bij eenvoudige transacties met hoge volumes.
