Het onheilspellende woord ‘massaclaims’ doet menig General Counsel huiveren, zeker sinds invoering van de wet die hierin schadevergoeding in geld toelaat.
Alleen al het woord massaclaim doet het ergste vermoeden voor bedrijven die om welke reden dan ook aansprakelijkheid vrezen. Menig General Counsel heeft zijn board de risico’s geschetst, bij de invoering van de Wet Afwikkeling Massaschade in Collectieve Acties (WAMCA) in januari 2020. Heeft die wet geleid tot een hausse aan claims? Of heeft hij zelfs een aanzuigende werking? Drie jaar is kort voor een grondige evaluatie, maar ik wil me wel wagen aan een eerste terugblik.
Schade in geld
Collectieve acties zijn natuurlijk niet nieuw in Nederland. Iedereen kent de Dexia-zaken, de DES-procedures en de stichtingen die procedeerden over woekerpolissen of rentederivaten. Stichtingen en verenigingen kunnen dus ook in Nederland al sinds jaar en dag collectieve acties voeren, maar sinds de WAMCA hebben ze de mogelijkheid om schadevergoeding in geld te vorderen. Dat scheelt de rechtspraak veel individuele schadevergoedingsprocedures en voor benadeelden is dit een mogelijkheid om hun schade vergoed te krijgen, zonder dat ze zelf naar de rechter hoeven.
Wilde westen
Goed voor de rechtspraak, extra kansen voor benadeelden, maar wat betekent die nieuwe wettelijke mogelijkheid voor het bedrijfsleven en de financiële sector? Worden zij bedolven onder massaclaims, gevoerd door wild in het rond schietende cowboystichtingen, hopend op een voltreffer? Is Nederland nu het wilde westen van de massaclaims in Europa? Nee, zo’n vaart loopt het niet. De wet massaclaims stelt een aantal formele vereisten aan de vereniging of stichting die een claim indient, om al te opportunistisch gedrag te voorkomen. Zo moeten ze aantonen dat ze representatief zijn voor de groep benadeelden en dat ze voldoende funding hebben voor een rechtszaak. Wat representativiteit betreft, ging het al mis in eerste aanleg in de zaak van The Privacy Collective tegen Salesforce en Oracle. De 75.000 likes op hun site waren niet te herleiden naar individuele claimants, dus namens wie procederen ze precies, vroeg de rechtbank? Het hoger beroep loopt overigens nog.
Vruchtbaar klimaat
Zeker is dat Nederland met de nieuwe wet een vruchtbaar klimaat heeft voor massaclaims, mede ook dankzij de kwalitatief goede rechtspraak en lage griffiekosten. Is dat erg? Niet per se, ook voor aangeklaagde bedrijven is het een voordeel dat er niet eindeloos in individuele zaken geprocedeerd hoeft te worden bij een massaschade. Een collectieve actie kan dan veel efficiënter zijn. En dankzij de kwaliteit van onze rechterlijke macht is niet erg waarschijnlijk dat je veroordeeld wordt tot hoge schadevergoeding terwijl er niks aan de hand is. ‘Dwangschikkingen’ alleen door de druk van een collectieve actie, heb ik in Nederland nog niet gezien en verwacht ik ook niet.
Aanzuigende werking
De kans dat de Nederlandse wet een aanzuigende werking heeft voor claims uit de hele wereld acht ik niet zo groot, want er moet wel een duidelijke band zijn met Nederland. Alleen als de gebeurtenis waarvoor men schade claimt hier heeft plaatsgevonden, het merendeel van de benadeelden hier woont of de gedaagde is in ons land gevestigd, kan de procedure hier worden aangespannen. In dat laatste geval moeten er ook nog bijkomende omstandigheden zijn die wijzen op voldoende verbondenheid met Nederland. Daar bovenop geldt opt-out, een automatische deelname aan de procedure, tenzij men ‘uitstapt’, alleen voor Nederlandse benadeelden. Buitenlandse benadeelden moeten zich echt aanmelden (‘opt-in’).
Forse bedragen
Sinds de invoering van de WAMCA zijn er zo’n vijftig zaken ingeschreven in het daarvoor bestemde register voor collectieve acties. Er is nog geen groot onderzoek gedaan naar de daadwerkelijke toename van het aantal procedures, maar we zie wel meer zaken opkomen tegen ondernemingen voor schending van het consumentenrecht, privacywetgeving en productaansprakelijkheid. En zo’n claim gaat wel direct om forse bedragen. In de zaak tegen Salesforce en Oracle werd maar liefst drie miljard euro geclaimd, tegen Vattenfall eisten MKB-ondernemers samen 400 miljoen, en ook claims over sjoemelsoftware tegen Volkswagen zijn gigantisch. Het wachten is op de eerste definitieve uitspraken in de collectieve zaken, en de toegekende schadevergoeding.
