Onder ‘white-collar crime’ vallen onder meer beleggingsfraude, handel met voorwetenschap en witwassen. Behalve bij de zogenoemde ‘Wwft-instellingen’ wordt er vaak niet dagelijks aandacht besteed aan het tegengaan van deze vorm van criminaliteit. In dit artikel gaan wij in op deze vorm van criminaliteit en behandelen wij 3 aandachtspunten om dit tegen te gaan.
In Nederland wordt – als het over het tegengaan van witwassen gaat – vaak gedacht aan drugsgerelateerde criminaliteit. In de praktijk blijkt echter dat witwassen en fraude de meeste voorkomende delictsvormen zijn.[1] Fraude kan onder meer betrekking hebben op beleggingsfraude, fraude met subsidies en fraude met betaaltransacties. Fraude valt in veel gevallen onder de zogenaamde ‘white-collar crime’.
Met ‘white-collar crime’ wordt gedoeld op niet-gewelddadige criminaliteit die wordt gepleegd door ondernemingen of personen die zich in een speciale positie bevinden, doordat zij bijvoorbeeld een bepaalde vertrouwensband hebben of over niet-openbare informatie beschikken. Hierdoor is het voor deze organisaties of personen mogelijk om fraude te plegen, handel met voorwetenschap uit te voeren of door middel van valse facturen de herkomst van gelden te verhullen (witwassen). Een van de bekendste voorbeelden van ‘white-collar crime’ is de beleggingsfraude door Bernard Madoff. De totale fraude die door hem gepleegd is, wordt geschat op $64.8 miljard. Maar ook in Nederland is ‘white-collar crime’ wel degelijk een reëel probleem, zoals ook uit de jaaroverzichten van Financial Intelligence Unit Nederland blijkt.
De belangrijkste vervolgvraag is uiteraard: hoe kun je als organisatie deze vorm van criminaliteit tegengaan? Graag geven wij hiervoor 3 belangrijke aandachtspunten:
Interne procedures en compliance
Voor instellingen die onder de reikwijdte van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) vallen, is het wettelijk verplicht om een risicoanalyse uit te voeren om vast te stellen op welke wijze zaken als fraude, voorwetenschap en witwassen zich binnen de organisatie zouden kunnen voordoen. Voor andere organisaties is dit geen wettelijke verplichting, maar het is ook belangrijk om een gedegen risicoanalyse te maken. Deze analyse dient ook de basis te vormen voor intern beleid. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de interne gedragscode die op grond van principe 2.5.2 van de Nederlandse corporate governance code aanbevolen is.[2] Daarnaast is het ook belangrijk om aandacht te besteden aan ethiek en gedrag bij interne trainingen en opleidingen. Dit helpt medewerkers om zaken te herkennen, voorkomen en te melden.
Creëer een veilige omgeving voor klokkenluiders
In 2023 is de Wet bescherming klokkenluiders in werking getreden. Deze wet verplicht alle organisaties die minstens 50 medewerkers hebben om een klokkenluidersregeling in te stellen. Naast het instellen van een klokkenluidersregeling is het belangrijk om een veilige omgeving te creëren die medewerkers in staat stelt om daadwerkelijk gebruik te maken van de klokkenluidersregeling. In de praktijk blijkt dat medewerkers het lastig vinden om meldingen te doen over ‘onethische’ praktijken (die mogelijk kunnen leiden tot ‘white-collar crime’). Om die reden is het van belang dat niet alleen aandacht wordt besteed aan het proces en de inrichting van de klokkenluidersregeling, maar ook hoe zorggedragen kan worden dat medewerkers zich veilig genoeg voelen om hiervan gebruik te maken.
Voer voldoende monitoring en onderzoek uit
Tenslotte is het belangrijk om tooling in te zetten om fraude te voorkomen. De juiste monitoring tooling kan ervoor zorgen dat bijvoorbeeld ongebruikelijke financiële patronen of transacties – die kunnen wijzen op bijvoorbeeld fraude – worden ontdekt en voorkomen. Bij eventuele incidenten is het ook belangrijk om voldoende onderzoek te (laten) doen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan forensic data analyse of data discovery services.
Samen fraude voorkomen
Het voorkomen van ‘white-collar crime’ en het bevorderen van ethisch gedrag begint bij de organisatie zelf: zorg ervoor dat je als organisatie weet welke risico’s je loopt, welk gedrag je wenst van je medewerkers en zet de juiste hulpmiddelen in. Het herkennen, melden en tegengaan van ‘white-collar crime’ kan alleen als de hele organisatie hieraan meewerkt.
[1] Zie ook Jaaroverzicht 2023 Financial Intelligence Unit Nederland.
[2] Zie Corporate Governance Code, maart 2025.
