Cultuur en culturele mismatch komen regelmatig naar boven als oorzaak achter organisatorische problemen binnen bedrijven. Bij veranderingen zoals fusies en overnames blijkt cultuur zelfs voor een belangrijk deel bepalend voor succes; resultaten uit onderzoek wijzen eenduidig uit dat cijfers en grafieken nog zo kunnen kloppen, maar als medewerkers – binnen alle lagen van de organisatie – niet vanuit een gedeelde overtuiging met elkaar verder willen in de nieuwe realiteit ligt mislukking op de loer. Het is daarom opmerkelijk dat bedrijven in dit soort trajecten in een vroeg stadium aan allerhande stakeholders denken om draagvlak te creëren voor de aankomende verandering, maar dat aan de medewerkers vaak pas wordt gedacht ‘when the deal is done’.
Op het moment dat bestuurders starten met de voorbereiding van grote veranderingen als een beursgang, overname, reorganisatie of andere strategische koerswijzigingen is het van belang dat zij zich in een vroeg stadium de vraag stellen: “En onze mensen, hoe zit het daarmee?”. Want elke verandering van enige betekenis zal van invloed zijn op hen die dagelijks aan het werk zijn voor het bedrijf. En dus op de cultuur. Men moet in de verandering geloven en hierin willen meegaan. Dit betekent allereerst bewust afscheid nemen van wat er was en vervolgens stap voor stap nieuwe gezamenlijkheid opbouwen: een organisatiecultuur die de verandering zal faciliteren en succesvol maken.
Wat bedoelen we met organisatiecultuur? Er bestaan talloze definities met als gemene deler termen als ‘dat wat mensen binnen een organisatie verbindt’ en ‘gedeelde normen en waarden’. De cultuur is vaak niet direct in woorden te vatten; het is er gewoon, zit als het ware tussen de muren van het bedrijf. Er bestaan inmiddels beproefde onderzoeksmethodieken om een organisatiecultuur in kaart te brengen en te categoriseren. Gesprekken met een aantal medewerkers kan ook al een duidelijk beeld opleveren.
Steeds vaker worden cultuurprogramma’s ingezet om organisatieculturen te laten groeien of versterken. Doel hierbij kan zijn om medewerkers mee te laten bewegen met ingezette veranderingen, maar bijvoorbeeld ook om meer verbinding tussen medewerkers en/of generaties te creëren of om klantgerichtheid een duidelijker onderdeel te maken van het DNA van het bedrijf.
Om het wollige imago dat vaak nog aan cultuurverandering hangt op te frissen is het zaak om cultuurprogramma’s zo concreet te maken. Een duidelijke, resultaatgerichte aanpak met concrete stappen: het begint met het vaststellen van de huidige cultuur, waarna samen met de intern benoemde cultuurambassadeurs een cultuurvisie wordt gedefinieerd en activiteiten worden bedacht om deze waar te maken. In dit hele proces, dat vaak ruim een jaar kan duren, worden medewerkers meegenomen en geconsulteerd en wordt het bereiken van mijlpalen gevierd. Hierdoor kan het programma op zich al cultuurverandering teweeg brengen.
Een aantal factoren is bepalend voor het succes van een cultuurprogramma. Allereerst moet deze van begin tot eind expliciet worden gedragen door de top van het bedrijf, niet alleen in woorden maar vooral ook in gedrag. Verder moet het een ‘bottom up’ proces zijn waarbij alle medewerkers op enige manier worden meegenomen in de verandering. Tenslotte essentieel, maar oh zo moeilijk…. vragen cultuurprogramma’s om een lange adem. Maar succes zal duidelijk zijn vruchten afwerpen: een sterke en positieve organisatiecultuur leidt niet alleen tot meer wendbaarheid bij veranderingen, maar ook tot een grotere aantrekkingskracht op de arbeidsmarkt, grotere werknemerstevredenheid, meer efficiëntie en dus tot betere bedrijfsresultaten.
De GC is vanuit zijn of haar rol vroegtijdig betrokken bij overnames en strategische koerswijzigingen. De GC heeft dan ook als geen ander de positie om cultuurverandering vanuit de top van het bedrijf te dragen. In woord en -belangrijker nog- in gedrag. Dus GC’s, neem die handschoen op!